Pierwszy autorski film Sylwestra Chęcińskiego, twórcy kultowej trylogii komediowej o losach Karguli i Pawlaków, odznaczonego za całokształt twórczości "Platynowymi Lwami" na 39. Festiwalu Filmowym w Gdyni.
Poruszający i realistyczny portret ludzi okaleczonych psychicznie przez wojnę.
Rok 1946. Niewielką wioskę na Ziemiach Odzyskanych zamieszkują głównie byli żołnierze i ich rodziny. Władzę nad całą społecznością sprawuje despotyczny Zenon Bałcz – w czasie wojny dowódca, teraz sołtys, żelazną ręką narzucający surowe, często nieludzkie zasady. Jego władzy przeciwstawia się młoda nauczycielka Agnieszka Żwaniec, która próbuje dać swoim uczniom szansę na lepsze, normalne życie. Jej pracę utrudniają nie tylko zdegenerowani kombatanci, lecz także miejscowe zabobony oraz niechęć mieszkańców, przekonanych, że nauczycielka jest kochanką sołtysa. Agnieszka stopniowo zdobywa szacunek otoczenia oraz sympatię dzieci. Polepszają się też jej relacje z Bałczem. Jednak zwycięstwo nad demonami przeszłości ma wysoką cenę: sołtys, który traci kontrolę nad byłymi podwładnymi i tym samym ponosi moralną klęskę, decyduje się opuścić wioskę.
Pierwowzorem scenariusza było opowiadanie Wilhelma Macha „Za kwadrans wiosna”, napisane w 1960 roku, lecz opublikowane dopiero 18 lat później. Gotowy scenariusz z kolei stał się dla Macha inspiracją do napisania powieści „Agnieszka, córka Kolumba”, wydanej drukiem już po zakończeniu zdjęć do filmu.
Film zdobył uznanie widzów i krytyków, którzy dostrzegli w nim prawdę o pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Jednocześnie wywołał sprzeciw środowisk kombatanckich oraz wojskowych, które zarzucały twórcom szkalowanie żołnierzy Wojska Polskiego. Do głównych przeciwników obrazu Chęcińskiego należeli gen. Zygmunt Berling, gen. Wojciech Jaruzelski oraz marszałek Michał Żymierski.
Fragment filmu
